Πίσω από τις διαμαρτυρίες (άρθρο μου για την Θεσσαλονίκη της 19/11/2012)

Σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου εφαρμόζονταν πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής τέτοιας έντασης είναι δεδομένο πως θα υπήρχαν κοινωνικές διαμαρτυρίες. Η δημοσιονομική προσαρμογή δεν είναι υγιεινός περίπατος. Ειδικά στην περίπτωσή μας, συνέτρεχαν πολλοί επιπλέον λόγοι που την κατέστησαν ακόμη πιο επίπονη. Αλλά και να μην συνέτρεχαν αυτοί οι λόγοι, πάλι τα μεγέθη είναι ενδεικτικά της τιτάνιας προσπάθειας. Από 24 δισεκατομμύρια ευρώ πρωτογενούς ελλείμματος φτάσαμε περίπου στα δύο, επίτευγμα πρωτοφανές.

Συνοπτικά οι λόγοι που κατέστησαν την προσαρμογή αυτή ακόμη πιο επίπονη είναι οι εξής. Πρώτον η λανθασμένη αξιολόγηση του προβλήματος. Δεύτερον η ποιότητα του πολιτικού προσωπικού. Τρίτον η συγκρουσιακή πολιτική κουλτούρα των πολιτικών υποκειμένων που δεν επέτρεψε μέσω συναινετικών διαδικασιών την επιτάχυνση ορισμένων αναγκαίων δράσεων. Τέταρτον η απουσία χρόνου – όλα έγιναν πολύ γρήγορα με αποτέλεσμα η όποια προσπάθεια εκλογίκευσης των δεδομένων σκόνταφτε και σκοντάφτει εν πολλοίς στην δραματική βιωματική εμπειρία απότομης πτώσης του βιοτικού επιπέδου.

Σίγουρα οι λόγοι είναι περισσότεροι και έχουν περιγραφεί επαρκώς από πλείστες όσες αναλύσεις που φωτίζουν πλευρές της προσπάθειας επιμέρους. Μια πτυχή όμως που αξίζει να δούμε επισταμένως είναι αυτή των διαρθρωτικών αλλαγών. Κοινός τόπος πως αυτές δεν προωθήθηκαν όσο γρήγορα επίτασσε η συγκυρία. Πέραν όμως της αρνητικής επίδρασης που είχε αυτή η κωλυσιεργία σε αυτό καθ’ αυτό το πρόγραμμα ( μνημόνιο) δημοσιονομικής προσαρμογής υπάρχει μία επιπλέον αρνητική συνέπεια. Η αδυναμία συγκρότησης σε επίπεδο κοινωνίας ενός ρεύματος μεταρρυθμιστικού, που ορμώμενο από τις επιτυχίες των μεταρρυθμίσεων ( που δεν έγιναν) θα έδινε πολιτική διέξοδο σε μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος.

Η αδυναμία συγκρότησης αυτού του ρεύματος ωστόσο δεν οφείλεται αποκλειστικά στην αργή εφαρμογή μεταρρυθμίσεων μόνο. Οφείλεται και στο γεγονός πως κατά την προηγούμενη οικονομική φάση οι δυνητικοί υποστηρικτές του ήταν πλήρως ενσωματωμένοι στο εσωστρεφές κορπορατιστικό σχήμα της ελληνικής οικονομίας και μάλιστα σε προνομιακές θέσεις. Το ίδιο το μνημόνιο και οι μεταρρυθμίσεις που προέκρινε ήταν και είναι ενταγμένες στο πλαίσιο μιας προσπάθειας αλλαγής αυτού του μοντέλου. Από μία οικονομία εσωστρεφή, με κυρίαρχο ρόλο του κράτους και μερικών προνομιακών εταιρειών – επιχειρήσεων σε μια οικονομία εξωστρεφή, ανταγωνιστική με προϊόντα και υπηρεσίες διεθνώς εμπορεύσιμες. Δομική αλλαγή που αλλάζει άρδην τα δεδομένα πολλών ετών.

Στο βαθμό λοιπόν που δεν είχε γίνει αντιληπτό το βάθος και το μέγεθος της κρίσης, οι περισσότεροι διεκδικούσαν με βάση τα παλαιά σχήματα. Πίστευαν, με ευθύνη και της πολιτικής ηγεσίας, πως μπορούν να διασώσουν προνόμια και να διασωθούν – αυξάνοντας δυσανάλογα το κόστος για τους υπόλοιπους. Και μιλάμε πάντα για την μερίδα εκείνη των ανθρώπων που δυνητικά είναι οι υποστηρικτές ενός μεταρρυθμιστικού ρεύματος στην ελληνική κοινωνία.

Σήμερα που σχεδόν κάθε αυταπάτη για το μέγεθος και το βάθος της κρίσης έχει διαλυθεί μιας και τα  δημοσιονομικά μέτρα είναι πολύ βαριά, εάν πραγματοποιηθούν μεταρρυθμίσεις που αποφέρουν ένα συγκεκριμένο και μετρήσιμο αποτέλεσμα, τα πράγματα ίσως αλλάξουν. Ίσως ενισχυθεί αυτό το μεταρρυθμιστικό ρεύμα με ανθρώπους που θα βλέπουν σε αυτό την προοπτική επανάκτησης των απωλειών μέσα από έναν άλλον δρόμο. Θα δημιουργηθεί μια εδραία πεποίθηση πως υπάρχει μέλλον μέσα από μεταρρυθμίσεις και εξορθολογισμό. Ίσως δε, με αυτόν τον τρόπο υπερκεράσουμε την μερικότητα που κατεύθυνε την πολιτική δράση και σκέψη, υπέρ του κοινωνικού συμφέροντος.